Maarten Luther en de Reformatie

In Thüringen beleefde Luther de belangrijkste momenten van zijn leven: de wisseling van een juridische naar een geestelijke loopbaan in het Augustijner klooster Erfurt, de vertaling van het Nieuwe Testament op de Wartburg en zijn werken als reformator op de 'Vorstendag van Schmalkalden'. Zo was Maarten Luther achtereenvolgens monnik, professor en kerkhervormer. Hij is de grondlegger van de Reformatie.

Op 31 oktober 1517 publiceerde schreef Luther zijn 95 stellingen die vooral gericht waren tegen de praktijken van de aflaathandel door de kerk. Hij hoopt daarmee een dispuut over dit onderwerp te openen om deze misstand te kunnen opheffen, maar werd uiteindelijk veroordeeld en vervolgd voor ketterij. Zijn ballingschap op de Wartburg bij Eisenach leidde ertoe dat hij het Nieuwe testament in het Duits vertaalde zodat niet alleen de geschoolde geestelijken maar iedereen de Bijbel kon lezen. Dit markeert een omwenteling binnen de kerken maar ook binnen de maatschappij en de cultuur. Daarom is 2017 uitgeroepen Tot Lutherjaar – 500 jaar Reformatie.

De Lutherweg slaat bruggen tussen mensen, geschiedenis, cultuur, religie en het land, en laat speciaal de plaatsen en gebeurtenissen zien rond de hervormer Maarten Luther en het erfgoed van de Reformatie, dat zo opnieuw kan worden ervaren. Maak deze spannende reis terug in de Renaissance en naar de grote, verre tijd van de Reformatie door de belangrijkste plaatsen in Thüringen waar Luther actief was te bezoeken!

Plaatsen

Plaatsen die met Luther en de Reformatie verbonden zijn: (in alfabetische volgorde)

Altenburg, Apolda, Bad Blankenburg, Bad Colberg - Heldburg, Eisenach, Eisfeld, Erfurt, Friedrichroda, Georgenthal, Gera, Gotha, Gräfenthal, Jena,  Judenbach, Königssee-Rottenbach, Lehesten, Mühlhausen, Möhra, Nordhausen, Saalfeld, Schmalkalden, Seitenroda, Spechtsbrunn.

Chronologie

Maarten Luther (Duits: Martin Luther) (Eisleben, 10 november 1483 – aldaar, 18 februari 1546), werd in de kerk van Eisleben gedoopt 

Luthers ouders waren de boer, mijnwerker, mijneigenaar en later wethouder Hans (1459-1530), die vanaf Mohra ten Zuiden van Eisenach kwam, en zijn vrouw Margaret, née Lindemann (1459-1531), geboren in Neustadt an der Saale. De familie bracht haar achternaam in verschillende varianten: Lüder, Luder, Loder, Ludher, Lotter, Lutter of Lauther. 

n 1498 kwam Martin Luther op 15 jarige leeftijd naar de stedelijke parochieschool in Eisenach.

In mei 1501 werd de 17-jarige Luther als student ingeschreven aan de Universiteit van Erfurt

Dat jaar trad Luther in in het Augustijnenklooster in Erfurt.

September 1506 in de orde van de augustijner heremieten opgenomen. 

Begin april 1507 werd Luther tot priester gewijd in de Dom van Erfurt.

In 1508 begon Luther filosofie te doceren aan de universiteit van Wittenberg. Hij zette tegelijkertijd zijn theologische studies voort. 

In 1510 en 1511 verbleef Luther in Rome 

1512 droeg zijn prior, Johan von Staupitz, hem op voorgoed naar Wittenberg terug te keren. 

In oktober 1512 werd Luther 'doctor der Heilige Schrift'.  Hield colleges over de Psalmen, de Brief aan de Romeinen en Brief aan de Galaten.

Reeds voor 31 oktober 1517 heeft Luther zich in preken tegen de aflaathandel uitgesproken. Maar op deze dag schrijft hij, nadat hij een geschrift met richtlijnen voor aflaathandelaars gelezen heeft, aan zijn kerkelijke meerderen. Hij hoopt daarmee deze misstand te kunnen opheffen. Aan de brief voegt hij 95 stellingen toe, die als uitgangspunt voor een dispuut over dit onderwerp moesten dienen.

Op 23 augustus 1518 vaardigde paus Leo X een breve uit, gericht aan kardinaal Thomas Cajetanus, om Luther als notoire ketter te dagvaarden.

In Leipzig vond in 1519 het beroemde dispuut plaats tussen Luther en zijn Wittenbergse collega Johannes Eck (1486-1543) over het primaatschap van de paus. 

Luther wijst de onfeilbaarheid van de concilies af en wees ook elk kerkelijk leerambt af. Enkel de Heilige Schrift (de 'Scriptura') was voor de christenen de onfeilbare gezagsinstantie: 'Sola Scriptura!'.

In oktober 1520 werden Luthers boeken in Leuven op de brandstapel gegooid. 

Op 3 januari 1521 viel dan ook het kerkrechtelijk oordeel over Luther: de bul 'Het is de Romeinse Opperpriester toegestaan' (Decet Romanum Pontificem) deed Luther in de ban (excommunicatie).

Op de rijksdag van Worms van 16 tot 25 april 1521 werd hem gevraagd 20 van zijn boeken te herroepen. Luther weigerde echter ook maar iets te herroepen en verklaarde op 18 april dat hij zich alleen 'door getuigenissen der Schrift of duidelijke argumenten' zou laten overtuigen, want zijn geweten was 'gevangen' in Gods Woord. 

Het keizerlijk edict van 26 mei 1521 deed Luther daarop in de rijksban. Luthers keurvorst Frederik had Luther echter op 4 mei reeds in het geheim laten ontvoeren en naar de Wartburg in Eisenach laten brengen. Daar leefde hij bijna een jaar lang als jonker Jörg (hij liet zijn hoofdhaar bijgroeien) en vertaalde hij het Nieuwe Testament in slechts elf weken in het Duits. Hij maakte daarbij gebruik van de recente kritische uitgave van Erasmus, die later textus receptus zou worden genoemd. Luthers vertaling zou in 1522 worden gepubliceerd.

Op 9 maart 1522 verliet Luther echter de Wartburg, ondanks de ban, zonder verlof van zijn keurvorst.

In 1530 kwam keizer Karel V - de Rijksdag van Augsburg - werd het Edict van Worms (1521) vernieuwd, maar enkel door de katholieke standen ondertekend. In 1531 werd het Schmalkaldisch Verbond door Duitse protestanten opgericht tegen Karel V.

In 1534 verscheen Luthers vertaling van het Oude Testament in druk

Gestorven op † 18 februari 1546 in Ebenda.

Meer inforfmatie

Wilt u meer informatie over Maarten Luther en de Reformatie?
Kijk dan verder op www.refo500.nl »